Psychopatia a bezpieczeństwo firmy

Psychopatia jest jednym z tych zaburzeń psychicznych, które owiane są szczególnie złą sławą. Temat psychopatii i sami psychopaci budzą w społeczeństwie duże emocje, co stanowi dość zabawny paradoks, gdyż osoby dotknięte tą przypadłością same za wiele nie czują.

W dzisiejszym wpisie postaramy się odpowiedzieć na pytanie czy psychopatia stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa firmy? I jeśli tak, to jaką formę przyjmuje to niebezpieczeństwo?

Czym jest psychopatia

Psychopatia to określenie odnoszące się do zaburzenia osobowości, jednak ciężko jednoznacznie określić czym ono się charakteryzuje. Powodem tego jest duża dowolność w stosowaniu tego terminu, a także wciąż niepełne poznanie tego mrocznego fenomenu przez świat nauki.

Mając na uwadze wyżej wspomniane trudności możemy jednak spróbować przedstawić pewien zarys osobowości psychopatycznej, który wyłania się z badań psychologów i psychiatrów. Tak więc psychopatów będzie charakteryzować:

• wyrachowanie i interpersonalny chłód,
• obniżony poziom lęku bądź zupełny brak doświadczania tego stanu afektywnego,
•  ponadprzeciętne poczucie własnej wartości,
•  patologiczna skłonność do kłamstwa i manipulacji,
• brak wyrzutów sumienia związanych ze szkodliwymi dla innych zachowaniami,
• zauważalny brak empatii,
• brak poczucia odpowiedzialności za własne działania.

Oprócz tych ewidentnie negatywnych cech osoby dotknięte tym zaburzeniem przejawiają także pewne pozytywne cechy, jak np.  sprawność komunikacyjną (psychopaci są często bardzo wygadani) oraz czar bądź swoisty urok osobisty. Wszystko to sprawia, iż są oni zwykle bardzo lubiani, często też środowisko, w jakim funkcjonują, postrzega ich jako dusze towarzystwa.

Wielką zaletą psychopatów są zdolności przywódcze i zdolność do zachowania „zimnej krwi” w wymagających, stresujących sytuacjach. Sprawia to, że osoby z tym osobliwym zniekształceniem osobowości świetnie sprawdzają się w momentach kryzysu, z którymi większość przedstawicieli populacji nie byłaby w stanie sobie tak dobrze poradzić.

Korporacja jako atrakcyjne środowisko dla psychopaty

Szacunki psychologów i psychiatrów wskazują, że psychopatia to zaburzenie, które dotyka od 1 do 5% populacji. Choć warto mieć świadomość, że ze względów metodologicznych te ustalenia  mogą być dalekie od rzeczywistości.

Niemniej część badaczy psychopatii (np. Kevin Dutton) dowodzi istnienia pewnych zawodów, w których spotkanie osoby z tym zaburzeniem wydaje się znacznie bardziej prawdopodobne niż gdzie indziej. Zgodnie z tym podejściem  jednym z miejsc przyciągających takie „mroczne osobowości” są organizacje, a konkretniej duże przedsiębiorstwa. Grupą gdzie odsetek psychopatów wydaje się być szczególnie wysoki jest wyższa kadra menadżerska.

Doskonały przykład menadżera zdradzającego cechy psychopaty stanowi David Harken, jeden z bohaterów komedii kryminalnej „Szefowie wrogowie”, grany przez Kevina Spacey’ego.

Psychopatia a interes firmy

Zastanówmy się teraz nad tym, czy psychopatia może stanowić zagrożenie dla współczesnej firmy? Odpowiedź zdaje nasuwać się sama. Psychopatyczni członkowie organizacji będą negatywnie oddziaływać na funkcjonalność stosunków międzyludzkich. Głównymi czynnikami ich destruktywnego wpływu będą zachowania oparte na kłamstwie i manipulacji, a także braki w sferze empatii. Negatywnie wpływać na firmę będzie także brak poczucia odpowiedzialności psychopatów: nie będą oni zatem przejawiać odpowiedzialności nie tylko za swoje działania, ale także za swoich współpracowników oraz za całe przedsiębiorstwo.

Osobom dotkniętym interesującym nas zaburzeniem często przypisuje się również ponadprzeciętny udział w pracowniczych nadużyciach. Zaś biorąc pod uwagę zestaw cech charakteryzujących psychopatów, należy uznać, iż wykrycie ich udziału w tego typu procederze jest znacznie trudniejsze niż w normalnym przypadku (psychopata zasadniczo nie będzie okazywał emocji, które mogłyby go zdradzić bądź będzie w stanie świetnie zagrać skrojoną pod sytuację rolę, oczyszczając się tym z wszelkich podejrzeń).

Problemy psychopatów z kontrolą swoich impulsów i poczuciem własnej wartości oraz przejawiany przez nich brak strachu może prowadzić do wielu niebezpiecznych sytuacji w miejscu pracy. Może być także przyczyną błędnych decyzji podejmowanych przez osoby nie mające pełnego rozeznania sytuacji (psychopatyczni decydenci mogą nie dostrzegać bądź nie doceniać zagrożeń, mogą również ignorować problemy i ograniczenia pracowników).

Pomimo wspomnianych niebezpieczeństwa, jakie wiążą się z funkcjonowaniem w ramach organizacji psychopatów,  nie sposób odmówić takim osobom potencjalnie pozytywnego wpływu na pewne obszary bezpieczeństwa firmy.

Po pierwsze szef psychopata w momentach kryzysów (które jak dobrze wiemy nie należą w biznesie do rzadkości) potencjalnie jest w stanie znacznie lepiej poradzić sobie z trudnościami i nie dać się ponieść emocjom, które najprawdopodobniej zaczną udzielać się wszystkim członkom organizacji.

Po drugie, cześć z decyzji  „w czasach pokoju” również wymaga pewnej dozy brutalności i orientacji na skuteczność – w końcu firma, to nie klub wzajemnej adoracji, lecz organizacja skupiona na skutecznej realizacji obranych celów. Psychopaci zatem powinni lepiej niż reszta populacji poradzić sobie z tego typu trudnymi decyzjami i ich psychicznymi konsekwencjami (przykładem czego może być potrzeba zwolnienia dużej liczby osób).

Po trzecie niejako naturalna odporność psychiczna i zdecydowanie cechujące taki typ osób może okazać się bardzo przydatne w trakcie walki konkurencyjnej i konfrontacyjnych sytuacjach jak np. ciężkie negocjacje, czy nieporozumienia z kontrahentami.

Podsumowując, trudno obronić tezę, że psychopatów powinniśmy postrzegać wyłącznie jako źródło zagrożenia dla współczesnej firmy, w końcu wiele wskazuje, że całkiem spora ich liczba z powodzeniem działa i odnajduje się w firmowej rzeczywistości. Niemniej osoby dotknięte tym zaburzeniem w wielu przypadkach mogą negatywnie wpływać na szeroko rozumianą funkcjonalność stosunków międzyludzkich, która z kolei istotnie przyczynia się do firmowego sukcesu. W wielu przypadkach mogą także negatywnie oddziaływać na swoich współpracowników bądź pracowników, czym w konsekwencji znacząco obniżą ich lojalność względem firmy oraz, tak pożądaną, produktywność.