Dlaczego ludzie kłamią?

Kłamstwo wbrew powszechnym przekonaniom, nie jest przymiotem jedynie „złych ludzi”, takich jak złoczyńcy, oszuści, czy manipulatorzy. W rzeczywistości powody, dla których ludzie kłamią są naprawdę zróżnicowane. Znajomość motywów stojących za kłamstwem i umiejętność ich identyfikacji to jedna z kluczowych kompetencji w procesie detekcji.

Złe kłamstwo

Kłamstwo w naszej kulturze nie cieszy się dobrą opinią. Uczymy dzieci, że nie wolno mówić nieprawdy, politycy oskarżają swoich oponentów o „mijanie się z prawdą”, zaś osoby przyłapane na kłamstwie reagują poczuciem wstydu. Słowem: kłamstwo to zło i należy go unikać.

W rzeczywistości jednak człowiek nie tylko bardzo często ucieka się do kłamstwa, ale także robi to często z innych powodów, niż te, które określilibyśmy mianem egoistycznych czy nieetycznych.

Motywy kłamania

Poniżej wyszczególniono dość popularne motywy towarzyszące kłamaniu. Choć lista ta może wydawać się dość rozbudowana – zapewniam, że nie wyczerpuje ona wszystkich motywacji.

1. Chęć uniknięcia kary (motyw charakterystyczny zarówno dla dzieci jak i dorosłych)
2. Chęć zdobycia nagrody trudnej do osiągnięcia w inny sposób (dzieci i dorośli)
3. Chęć ochrony innej osoby przed karą (bardziej symptomatyczny dla dorosłych, choć dzieci również stosują kłamstwo w tym celu)
4. Chęć ochrony kogoś przed niebezpieczeństwem poniesienia fizycznej szkody (starsze dzieci i dorośli)
5. Chęć zdobycia podziwu ze strony innych (egalitarne – choć dzieci wykazują się tutaj większą fantazją, zaś dorośli zwracają większą uwagę na potencjalne szkody wynikające z ewentualnej demaskacji)
6. Chęć uniknięcia niezręcznej sytuacji społecznej (dorośli)
7. Chęć uniknięcia zakłopotania (dzieci i dorośli)
8. Chęć zachowania prywatności (dzieci i dorośli)
9. Chęć ochrony sekretu, tajemnicy (dzieci i dorośli)
10. Chęć okazania władzy na innymi (dzieci i dorośli)
11. Chęć ochrony uczuć innych ludzi (dzieci i dorośli)
12. Chęć osiągnięcia ukrytych egoistycznych motywów: chęć zdobycia lub osiągnięcia czegoś, przy jednoczesnym nie informowaniu o tym otoczenia (zarówno dzieci jak i dorośli)
13. Chęć obrony ego (dzieci i dorośli)
14. Chęć motywowania innych osób (głównie dorośli)

Kłamstwo niejedną ma twarz..

Jak widzimy kłamstwo to nie tylko broń egoistycznych, złowrogich jednostek. Nierzadko służy ona jako swego rodzaju ochrona nas samych bądź innych (istotnych dla nas) osób. W tym drugim przypadku możemy więc mówić nawet, jakkolwiek by to brzmiało, o „kłamstwie altruistycznym”.

Jak wynika z powyższego wyliczenia kłamstwo dla człowieka – niezależnie od jego wieku – jest czym wręcz naturalnym. Stanowi swego rodzaju strategię adaptacyjną, ale także poniekąd przyczynia się do regulacji („oliwienia”) stosunków międzyludzkich. To naprawdę ciekawy problem…

 Świadomość i zrozumienie wielości motywacji stojących za kłamstwem, to nie tylko fundament do stania się skuteczniejszym jego demaskatorem, ale także klucz do lepszego zrozumienia ludzkich zachowań i poprawy swoich relacji z innymi.