Odważni wygrywają – czego możemy nauczyć się od byłych żołnierzy elitarnej SAS

Książka „Odważni wygrywają. Lekcje życia i przywództwa od członków sił specjalnych SAS” wpisuje się w coraz popularniejsze zjawisko dzielenia się przez byłych żołnierzy (w tym przede wszystkich członków sił specjalnych) poradami na temat tego jak radzić sobie z różnego rodzaju wyzwaniami i problemami, które stawia przed nami życie. Nie brak w niej odniesień do tego co istotne dla tematyki bezpieczeństwa w biznesie – w szczególności na poziomie jednostki (bezpieczeństwa osobistego).    

Spośród rad, którymi dzielą się Ant Middleton, Colin Maclachlan, Matthew Ollerton oraz Jason Fox, popartych doświadczeniem autorów przekazywanym w formie krótkich historii z okresu ich służby, wiele odnosi się do tematów szczególnie istotnych dla tego bloga takich jak m.in. stres, odporność psychiczna, skuteczna realizacja celów. Poniżej subiektywny przegląd kilku z nich z podziałem na dominujące motywy.

Odporność psychiczna

Zdaniem autorów, skutecznym remedium na serię stresujących wyzwań (czyli np. przygotowania sportowca do ważnej imprezy, rozwój zawodowy w ramach dużej organizacji, czy rozkręcanie własnego biznesu) jest uświadomienie sobie swojej naczelnej motywacji. Ich zdaniem w tej roli szczególnie dobrze sprawdza się chęć stania się najlepszym w swojej dziedzinie (dążenie do osiągnięcia mistrzostwa w tym co się robi).

O ile nie jesteśmy w stanie w 100% przewidzieć wszystkiego co czeka nas na drodze do celu, o tyle mamy spory wpływ na niemal wszystkie małe kroczki, które stawiamy w kierunku jego realizacji. Skupienie się w ich ramach na dążeniu do osiągnięcia mistrzostwa, a więc możliwe optymalnym wykorzystaniu każdej godziny pracy nad swoim projektem – nie tylko zwiększa nasze szanse na ostateczny sukces, ale dodatkowo karmi naszą psychikę poczuciem sprawczości i buduje naszą pewność siebie w interesującej nas dziedzinie.

Z tego typu filozofią działania łączy się również temat gratyfikacji, czyli psychicznej nagrody za zrealizowane zadanie. Doświadczeni selekcją do sił specjalnych autorzy, zgodnie przyznają, że bardziej realne i trwałe zadowolenie oraz satysfakcję, człowiek osiąga raczej dzięki realizacji dalekosiężnych, nierzadko okupionych dużym poświęceniem, a nawet cierpieniem zadań, niż tych krótkich i przyjemnych, dających natychmiastową nagrodę.    

Ekstremalne (stresujące) sytuacje

Ekstremalne, a więc ponadprzeciętnie obciążające nas sytuacje, to czas prawdziwego testu naszej odporności psychicznej i motywacji.

Jak podkreślają autorzy książki, ekstremalne doświadczenia ściągają ludziom maski i pokazują ich takimi jakimi są naprawdę. Takie „obnażenie”, to często szok nie tylko dla otoczenia, ale także dla samych „obnażonych”, którzy nie doświadczyli jeszcze tej, zazwyczaj mniej chwalebnej, strony swojej osobowości.

Dużą zaletą sytuacji ponadprzeciętnie wymagających jest to, że pokazują nam one nasze słabe strony. Zatem doświadczenie ekstremalnych okoliczności to nie tylko wyzwanie samo w sobie, ale może przede wszystkim bardzo wartościowa lekcja na temat nas samych: gdy poznamy swoje słabe strony nie tylko zwiększa się nasza samoświadomość (co jest wartością samą w sobie), ale także mamy szanse na pracę nad nimi i realną poprawę.  

Zdaniem byłych operatorów brytyjskiego SAS w trakcie doświadczania przerastających nas sytuacji, kluczem do sukcesu jest nieodpuszczanie, pomimo tego, że pokusa jest olbrzymia. Podkreślają oni, że selekcje do wojsk specjalnych przechodzą właśnie nie ci teoretycznie najlepsi, ale właśnie ci którzy są najbardziej zmotywowani i których charakteryzuje największa wytrwałość w dążeniu do celu.

Nauka i szkolenie

Kluczową predyspozycją psychiczną ludzi skutecznych jest to, że są oni w stanie uczyć się na błędach. I mimo, że uczenie się na błędach wydaje się oczywistością, w praktyce wcale nie jest tak oczywiste, o czym zapewne w jakiejś z dziedzin swojego życia przekonał się każdy z nas.

Kluczem do prawdziwej nauki na błędach jest uwzględnianie w swoich projektach (czy to zawodowych, czy prywatnych) fazy podsumowania i wyciągania wniosków. W jej trakcie warto nie tylko wskazać jednoznacznie to co się udało i dlaczego się to udało (a właściwie zrobiło się to!), ale też to czego nie udało się osiągnąć oraz przypuszczalne przyczyny takiego stanu rzeczy.

Ważny obszar nauki, zdaniem autorów, to także nauka swojego rzemiosła pod ponadprzeciętną presją. Łatwiej jest wykonać idealny ruch w przypadku sportowca, którego obserwuje jedynie jego trener, czy przeprowadzić wysublimowany wywód w swojej głowie niż odtworzyć to w warunkach silnego stresu (gdy inni patrzą, a wynik tego działania będzie miał znaczący wpływ na rzeczywistość). Zarówno autorzy książki jak i współczesna psychologia są zgodni – aby osiągać dobre wyniki w stresujących sytuacjach należy ćwiczyć pod presją, a można to robić na wiele sposób (np. dodają element zwiększający presję jak ograniczona ilość czasu, dodatkowe utrudnienia, rozpraszacze itp.). Dodatkowym skutkiem ubocznym będzie nie tylko lepsze wykonanie zadania w momencie próby, ale także większa pewność siebie w danej dziedzinie.

Silny stres i radzenie sobie ze szczególnie trudnymi sytuacjami    

Niezależnie od tego jak dobrze jesteś przygotowany, wcześniej czy później na Twojej drodze pojawią się sytuacje, które zachwieją Twoją psychiką i będą wymagały czegoś więcej, aby skutecznie sobie z nimi poradzić. 

Taką sytuacją w przypadku wojsk specjalnych jest w szczególności selekcja oraz misje bojowe, do których to należy się przygotowywać, aczkolwiek z definicji nie da się do nich optymalnie przygotować (zawsze bowiem coś może zaburzyć założony plan bądź wystąpią czynniki, które nas zaskoczą).  

Niezależnie od tego czym się zajmujesz, w twoim życiu wcześniej czy później pojawi się sytuacja, która znacząco przerastać będzie możliwości do poradzenia sobie z nią. To z kolei sprawi, że doświadczysz silnego stresu, który niesie ryzyko sabotowania twojej „misji”.

Rada byłych specjalistów z SAS na taką okazję brzmi następująco:

• Odetchnij – złap oddech w sensie dosłownym (oddychaj głęboko i zapanuj na swoim oddechem, który może zacząć „szaleć”), ale także w sensie przenośnym – nie ulegaj silnym emocjom i pierwotnym odruchom, które mogą być dobre, ale niekoniecznie w każdym przypadku.
• Przekalibruj się – oceń sytuację, określ swoje opcje i dokonaj szybkiej ich oceny, gdy goni cię czas (a w taki sytuacjach zwykle goni), a następnie dokonaj wyboru działania (pamiętaj w zdecydowanej większości sytuacji jakikolwiek wybór jest lepszy niż jego brak).
• Działaj – skup całą swoją uwagę, zdolności i motywacje na działaniu, nawet jeśli się ono nie uda, przynajmniej nie będziesz mógł zarzucić sobie bezczynności i bierności, które w kryzysowych sytuacjach to najgorszy z możliwych wyborów.

W okresie przeżywania silnego, długotrwałego stresu bardzo szybko drenują się zasoby naszej motywacji, żeby więc jej nie utracić i nie poddać się, warto mieć w pamięci swój główny cel (wizję przyszłości) oraz pamiętać o swojej idea fix – czyli  dążeniu do mistrzostwa w tym co się robi.

Tego typu postawa jest szczególnie pożądana w przypadku liderów (przywódców), których zachowanie wpływ nie tylko na ich wyniki, ale także na to jak działają ich podwładni (zespół, czy wręcz cała organizacja). Dlatego tak krytyczne są zdaniem autorów motywacja, optymizm i pasja liderów.  

Porażki i przytłaczające wady

Odnoszenie porażek i bycie przytłoczonym przez swoje wady to stan, z których spotkać może się każdy z nas. W takim przypadku najważniejsza jest nasza postawa: z jednej strony ci słabsi uznają swoją słabość i zaprzestaną dalszej walki – ich los jest przesądzony, z drugiej ci walczący nadal, wykorzystają swoje porażki jako motywator do dalszej, cięższej i mądrzejszej pracy, zaś ich wady staną się dobry punktem wyjścia do ulepszania siebie, co w przyszłości z pewnością zaprocentuje.  

Podsumowanie

„Odważni wygrywają. Lekcje życia i przywództwa od członków sił specjalnych SAS” zwiera oczywiście znaczenie więcej wskazówek odnoszących się do różnych obszarów naszego życia (zarówno zawodowego jak i prywatnego). Część z nich może wydawać się dość oczywista, niemniej w trakcie lektury z pewnością niejeden czytelnik złapie się na tym, że w praktyce zapomina o wielu wydawałoby się oczywistych prawdach.

Pozycja dzieli się na pięć zasadniczych części:
1) Początki w SAS – trudna droga do osiągnięcia celu i pokonania własnych słabości
2) Misja – komunikacja kluczem do nie popełniania błędów
3) Konflikt – zacznij od porządku w swojej głowie
4) Praca zespołowa – jak współpracować z największą efektywnością
5) Człowiek jako jednostka – zrozum siebie i swoje myślenie.

Tak szeroki przegląd pól ludzkiej aktywności sprawia, że w zasadzie każdy znajdzie w tej książce coś dla siebie!

Warto jednak wspomnieć, że osoby dysponujące znaczą wiedzą z tematyki tam poruszanej (np. zarządzania konfliktami, czy komunikacji) mogą uznać książkę byłych operatorów SAS za „ślizganie się po temacie”, a przez to deprecjonować jej wartość. Nie ulega jednak wątpliwości, że to wartościowa pozycja dla każdego, kto chce spojrzeć z nowej perspektywy na swoją odporność psychiczną, motywację czy radzenie sobie w kontaktach międzyludzkich (np. w ramach pracy w zespole), a przede wszystkim dla każdego zainteresowanego poprawą własnej skuteczności w różnych obszarach swojego życia.